روز سوم ژانویه یک روز معمولی کاری در اصفهان برای یک طراح بازی، مهدی بهرامی، بود. سپس روزنامه روز را خواند. ژنرال بزرگ ایرانی، قاسم سلیمانی، در بغداد توسط هواپیمای آمریکا به شهادت رسید. این خبر باعث شد تا روز معمولی آقای بهرامی به یک روز پر از ترس و نگرانی برای عزیزانش تبدیل شود.
بهرامی از طریق اسکایپ عنوان کرد:«من فقط روی طراحی بازی تمرکز کرده بودم اما بعد از این اتفاق فقط می‌توانم راجع به زندگی‌ام و خانواده‌ام فکر کنم. به نظر می‌آمد که جنگ خواهد شد اما خوشبختانه این اتفاق رخ نمی‌هد.»
در ماه ژانویه با شهید شدن ژنرال سلیمانی، تنش‌ها میان ایران و ایالات‌متحده به شدت افزایش یافت. در روز ۸ ژانویه، ایران موشک‌هایی را به سوی پایگاه نظامی عراق که در آن نیروهای آمریکایی مستقر بودند، شلیک کرد. اندکی پس از آن، ترامپ اعلام کرد که ایالات‌متحده تحریم‌های اقتصادی بیشتری را علیه ایران اعمال خواهد کرد. از آن زمان به بعد، به نظر می‌رسد که همه چیز آرام شده‌است. اما به همان اندازه که بیشتر حادثه‌های تحریک‌آمیز اخیر بدون هیچ هشداری رخ داد، بنابراین ممکن است در آینده نیز تشدید شود و برای بهرامی و دیگر سازندگان بازی‌های ایرانی، شرایط کنونی به اندازه کافی مشکل‌ساز است.
بهرامی در زمان زندگی در ایران با کمبود موانع برای تجارت خود مواجه نبوده است. در اواخر سال گذشته و پس از اینکه اعتراضات گسترده‌ای در مورد افزایش قیمت سوخت صورت گرفت، یک خاموشی اینترنتی شش‌روزه وجود داشت. بهرامی در میان بسیاری دیگر، هیچ راهی برای کار یا ارتباط آنلاین با دیگران نداشت. او می‌گوید:«اگر من با کسی در اروپا ملاقات می‌کردم یا اگر می‌خواستم در طول آن هفته یک بازی را منتشر کنم، نمی‌دانستم باید چه می‌کردم.»
این چیزها تحت کنترل بهرامی نیستند و تاثیر بزرگی بر زندگی روزمره و کارهای تجاری او دارند. در نتیجه تنش‌های ژئوپلیتیکی و تحریم‌های اعمال‌شده بر ایران، هم او و هم صحنه توسعه بازی‌های ایران به‌طور موثر از سایر نقاط جهان جدا می‌شوند.
با وجود این موانع، هنوز یک جامعه توسعه بازی در سراسر کشور توانسته شکل بگیرد. گروه‌های انفرادی و همچنین بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای ایران میزبان رویدادهایی مانند جلسات ماراتون ساخت بازی‌ها و کنوانسیون بازی تهران بوده‌اند که برای آخرین بار در سال ۲۰۱۸ با حضور ۱۵۰۰ شرکت‌کننده برگزار شد. طه رسولی، تولیدکننده بازی‌های ایرانی که برای شرکت سرمایه‌گذاری و نشر «آواگمیز» کار می‌کند، می‌گوید:«ما میزبان کارگاه‌های منظم و بازی‌های متنوع به منظور قوی‌تر کردن جامعه هستیم. ما می‌خواهیم مردم را کنار هم جمع کنیم ولی این کار در ایران واقعا دشوار است.”
این مشکلات ریشه در موانع خارجی برای اغلب بازی‌سازان در سراسر جهان دارند، و تقریبا در تمام مراحل فرآیند توسعه دخیل هستند. همه کیت‌های توسعه نرم‌افزار کنسول، بسیاری از ابزارهای گوگل و همچنین گیت‌هاب و سایر خدمات و ابزارهای مورد نیاز برای ایجاد بازی‌های ویدیویی در ایران در دسترس نیستند. سازندگان ایرانی نمی‌توانند بازی‌های خود را روی کنسول‌های کلیدی مانند Nintendo Switch یا Xbox One آزمایش کنند.
این مشکل در مورد PayPal و YouTube و وب‌سایت‌های دیگر که بازی‌سازان برای ارتقاء کار خود و درآمدزایی به آن ها نیاز دارند نیز صادق است. همچنین بازی‌سازان ایرانی نمی‌توانند محصولات خود را آزادانه در فروشگاه‌هایی مانند Steam و App Store برای فروش قرار دهند و در مبحث توزیع بازی مجبور می‌شوند تا هویت ملی خود را مخفی تا بتوانند با شرکت‌های بین‌المللی همکاری کنند.
رسولی در ایران رابطه افزود:«ما عملا از همه چیز جدا شده‌ایم. من نمی‌توانم ابزاری پیدا کنم که آزادانه به آن دسترسی داشته باشیم. این یا توسط دولت خودمان ممنوع شده و یا به خاطر تحریم‌های بین المللی از دسترسمان خارج شده و به خاطر وضع سیاسی این روزها بدتر نیز خواهد شد.»
موانع ناشی از شرایط ژئوپلیتیکی کار توسعه بازی را فوق‌العاده دشوار می کند، اما توسعه‌دهندگان ایرانی آن‌ها را به بهترین وجه ممکن پشت سر گذاشته‌اند. آن‌ها از ابزارهایی که می‌توانند به‌طور قانونی به آن‌ها دسترسی پیدا کنند، استفاده می کنند و هر چیز دیگری را کرک می‌کنند!
رسولی در ادامه صحبت‌هایش گفت:«ابزارهای بسیار کمی وجود دارند که بتوانیم از آن‌ها به عنوان جایگزین استفاده کنیم. برای مهم‌ترین ابزارها مانند موتورهای بازی‌سازی هیچ جایگزینی وجود ندارد. تلاش برای فریب سیستم یکی از آن تلاش‌های اضافی است که باید در فعالیت‌های روزانه انجام دهیم که گاهی وقت زیادی را می‌گیرد.»
بازی‌سازان ایرانی شدیدا به پروکسی‌ها، فیلترشکن‌ها و آی پی‌های خارجی برای گشتن سایت‌هایی که برای ایران تحریم هستند متکی هستند. فیلترشکن‌ها به خودی خود قانونی هستند اما استفاده از آن‌ها در ایران برای باز کردن سایت‌هایی که ایران را تحریم کرده‌اند میتواند برایشان دردسرساز باشد. یک بازی‌ساز ایرانی در این مصاحبه درباره‌ی اینکه به خاطر ترس از عواقب قانونی از چندین IP برای انتشار بازی خود در شبکه پلی‌استیشن استفاده کرده صحبت می‌کند. بعضی ابزار مانند موتور بازی‌سازی Unity و سرویس ارتباطی Slack توسط سازنده‌هایشان برای رعایت تحریم‌ها از ایران خارج شدند. با اینکه هر دو برنامه از نظر فنی مجاز هستند. بازی‌سازان هنور می‌توانند با استفاده از فیلتر شکن از Unity استفاده و نرم‌افزارهای رایگان خود را دانلود کنند. البته Slack هنوز کاربرانی که با IP ایران وارد می‌شوند را بن می‌کند.
بهرامی در بخشی دیگر از صحبت‌هایش افزود:«در بسیاری از موقعیت‌ها، کمپانی‌ها از ارتباط با ایران ترس دارند. حتی اگر توسط تحریم‌ها محدود نشده باشند. Slack همه اکانت‌های ایرانی را از دیتابیس خود حذف کرد. هنوز نمی‌دانم چرا هنوز می‌توانیم از Gmail و WhatsApp و Facebook استفاده کنیم!»
یک دستورالعمل اجرایی در سال ۱۹۹۵ «واردات به ایالات متحده یا تأمین مالی چنین کالاهایی یا خدماتی با مبنای ایرانی» و معاملات تجاری بین آمریکایی‌ها و ایرانیان را محدود می‌کند. تحریم‌های ثانویه، از جمله مواردی که در دستورالعمل جدید امضا شده در ژانویه، سایر کشورها و مشاغل را در صورت انجام تجارت با ایران ، تهدید به تحریم می‌کند.
یک اشتباه میتواند پایان تجارت باشد
دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (OFAC) دارای مجوز کلی است که برخی از معافیت‌ها از جمله رسانه‌های اجتماعی، ایمیل و برنامه‌های پیام‌رسانی را مجاز می‌داند. OFAC به‌طور عمومی اعلام نکرده است که چگونه دسته‌بندی بازی‌های ویدیویی نسبت به آن گروه طبقه‌بندی می‌شود، به این معنی که بسیاری از شرکت‌های بازی‌سازی باید مجوز خاصی برای انجام امور تجاری در ایران ارائه دهند.
جان اسمیت، مدیر سابق دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه داری آمریكا می‌گوید:«آمریكا چندین سال پیش، در تلاش برای تقویت توانایی مردم ایران در برقراری ارتباط، چیزی به نام مجوز کلی صادر كرد. مجوز به‌طور گسترده‌ای به شرکت‌های آمریکایی اجازه می‌دهد انواع خاصی از نرم‌افزارهای قابل دانلود را به مردم ایران ارائه دهند.»
اسمیت افزود:«پایین آمدن‌ها بسیار زیاد هستند.اگر یک شرکت آمریکایی اشتباه کند، میتواند توسط دولت ایالات متحده مجازات شود. مجازات‌های مدنی و کیفری برای اشتباه آن وجود دارد. اشتباه کردن میتواند یک تصمیم پایان تجاری باشد!»
اینجا یک مشکل بزرگ وجود دارد
با توجه به صحبت‌های توسعه‌دهندگان برای این مصاحبه، تنها راه پیشروی در مسیر شغلی آن‌ها ترک ایران است و این امر باعث می‌شود رشد جامعه بازی كشور تقریباً غیرممكن شود.
رسولی و دیگران بر این باور هستند که اکثر توسعه‌دهندگان با تجربه، غالباً ادامه دادن حرفه‌شان در خارج از کشور در اروپا و آمریکای شمالی را به ماندن در ایران ترجیح می‌دهند.
بهرامی که چند سال در هلند زندگی کرده و سپس به ایران بازگشته می‌گوید:«بیشتر دوستان دوران دبیرستانم، آن‌ها که به دانشگاه رفته‌اند، ایران را ترک کرده‌اند. راستش یک مشکل بزرگ اینجا وجود دارد!»
یاسمن فرازان، یکی دیگر از بازی‌سازان ایرانی، از جمله کسانی است که ایران را برای ادامه حرفه خود ترک کرد و هم اکنون در آزمایشگاه بازی Cologne در آلمان تحصیل می‌کند.
او پیرامون این مشکلات گفت:«من مطمئناً در ایران با خانواده‌ام خوشحال‌تر هستم اما می‌خواستم ببینم که وقتی دسترسی به هم چیز قطع نشود، توسعه بازی چگونه جلو می‌رود. من همیشه می‌دانستم که اگر موفق شوم، ایران را ترک می‌کنم.»
بزرگترین مانع موفقیتی که توسعه‌دهندگان در ایران با آن روبرو هستند عدم توانایی آن‌ها برای قرار دادن بازی‌های خود در بزرگترین بازارهای صنعت است. در حالی که اجرای واقعی به‌صورت پراکنده است ، فروشگاه‌های اینترنتی مانند ،App Store Google Play و Steam همگی بازی‌های ایرانی را از سرویس خود حذف کرده‌اند.
بهرامی در ادامه افزود:«تصور کنید که به مدت دو سال روی چیزی کار کنید و نمی‌دانید که به نتیجه می‌رسد یا نه.»
برخی از بازی‌های ساخت ایران هنوز هم در Steam یافت می‌شوند، با اینکه توافق‌نامه مشترک این پلتفرم به وضوح بیان می‌کند که کاربران نمی‌توانند «ساکن یا تحت کنترل هر ملیت یا کشور ممنوعه واقع شوند» که ایران را نیز شامل می‌شود.
ما می‌خواهیم مردم را کنار هم بیاوریم، و رسیدن به این هدف در اینجا مشکل است
طاها رسولی، بازی‌ساز ایرانی
برخی از بازی‌سازان به کمک دوستان و آشنایانی که در خارج از کشور دارند به نوعی تحریم‌ها را دور می‌زنند و با کمک آن‌ها بازی‌هایشان را عرضه می‌کنند. ولی این به این معناست که بازی‌سازان نمی‌توانند برای محصولاتشان اعتبار کسب کنند.
فرازان در این رابطه می‌گوید:«این راه حلی است که افراد معمولاً استفاده می‌کنند. آن‌ها معمولاً شخصی در خارج از ایران دارند، به ویژه اگر دوست یا اقوام آن‌ها یک شرکت تأسیس شده باشد که بتواند قراردادها را امضا و با ناشران کار کند. این‌گونه کار راحت‌تر می شود.»
بازی‌سازان ایرانی در داخل ایران نیز با فشارهایی روبرو هستند. سازندگان بازی مستقل Children of Morta به دلیل اینکه محتوای بازیشان بر خلاف باورهای دین اسلام به دادگاه احضار شدند که در نهایت پرونده رد شد.
توسعه‌دهندگان بازی در ایران قادر به پیش‌بینی مشکلاتی که در توسعه بازیشان پیش خواهد آمد نیستند و نمی‌توانند بفهمند که در آینده چه موانعی را باید از سر راهشان بردارند. با توجه به تنش‌های اخیر پیش آمده با آمریکا پیش‌بینی این مشکلات حتی سخت‌تر هم می‌شود.
فرازان در پایان گفت:«اکنون همه چیز بدتر می‌شود. من خوش‌بین نیستم؛ با تحریم‌ها هیچ چیز تغییر نخواهد کرد، مگر اینکه چیزی در دولت‌ها (ایالات متحده و ایران) تغییر کند. من فکر نمی‌کنم که چنین اتفاقی بیفتد.»
فرازان، بهرامی، رسولی و دیگران این احساس را ابراز کردند که استرس و اضطراب ناشی از وقایع اخیر باعث شده است که تمرکز روی کارهای روزانه سخت‌تر باشد. بهرامی در این رابطه می‌گوید:«چگونه می‌توانم با اتفاق‌هایی که در حال وقوع است تمرکز کنم؟»
از نظر بهرامی، نگرانی او برای بهبود اوضاع در آینده نیست، بلکه امید به این است که انجام امور تجاری یا زندگی روزمره وی دشوارتر نشود.
بهرامی در نهایت افزود:«من فکر می‌کنم شرایط میتواند بدتر شود. حداقل در حال حاضر من می‌توانم به خرید برخی از مواد غذایی و رفتن به بیرون با خانواده ام و تفریح بپردازم. شاید در آینده، برق یا اینترنت نداشته باشیم. من می‌توانم ببینم که همه چیز بدتر می‌شود.»
منبع: واشینگتن پست
