من اخیرا مشغول انجام یک پروژه تحقیقاتی در مورد تاریخ بازی‌های ویدیویی ایران با تمرکز بر چگونگی آغاز و تکامل آن بودم. طی دوره تحقیقاتم متوجه شدم که تقریبا هیچ مقاله‌ای به زبان انگلیسی درباره این موضوع وجود ندارد، و از بین تعداد اندکی که وجود دارد، هیچ کدام تاریخی یا تحقیقاتی نیستند.
این چیزی است که به من انگیزه داد تا این سند را ایجاد کنم تا درباره تاریخ بازی‌های ویدیویی در ایران کمی شفاف سازی کند. این تنها بخش کوچکی از سند بزرگتری است که در حال آماده کردن هستم (به فارسی). فکر کردم مقایسه تاریخ بازی‌ها در ایران با تاریخ اخیر این کشور و کنار هم قرار دادن رویدادهای مهم با وقایع جدول زمانی بازی‌های ویدیویی، جالب خواهد بود.
منابع من شامل وب سایت‌های فارسی زبان در مورد بازی‌ها و فناوری، مجلات کاغذی فیزیکی مانند دانشمند، و همچنین مصاحبه با افرادی که از این صنعت می‌شناسم، هم روزنامه‌نگاران و هم توسعه‌دهندگان بازی بوده. بعضی وقت‌ها نیز فقط به حافظه خودم اعتماد کردم.
تصویر آخر متن، به شما زمینه بیشتری را نه تنها برای وضعیت بازی‌های ایران بلکه برای آنچه که در آن زمان در ایران در جریان بوده، می‌دهد.
- دانشمند یک مجله ماهانه در مورد علم و فن‌آوری است. اولین نسخه آن در اکتبر ۱۹۶۳ منتشر شد. دانشمند امروزه نیز درحال فعالیت است و قدیمی‌ترین مجله در زمینه علم و فناوری در ایران به شمار می‌رود. برای تحقیقاتم از آرشیو دیجیتالی ۵۰ ساله مجله استفاده کردم. متاسفانه، هیچ آرشیو آنلاینی برای مورخان وجود ندارد که بررسی کنند، اما یک بسته حاوی ۶ دی وی دی وجود دارد که شامل همه شماره‌ها از آغاز مجله تا سال ۲۰۱۳ است؛ که من برای تحقیقاتم از آن استفاده کردم.
Video Master ساخت وودرو اینترنشنال در دانشمند.
Video Master
جون ۱۹۷۸، انتشار TV Game: مجله «دانشمند» در شماره ۱۷۴ خود گزارش داد که یک کنسول بازی مشابه با مگناوکس اودیسه در ایران منتشر شده است. تولیدکننده این کنسول جدید، TV Game، جنرال الکترونیک کیت واقع در تهران بود. هزینه ساخت یک مجموعه TV Game حدود ۳۷ دلار آمریکا بود. نه Video Master و نه TV Game ساخت ایران نبودند، اما هر دوی آن‌ها در ایران مونتاژ می‌شدند.
اکتبر۱۹۷۶، انتشار Video Master: مجله «دانشمند» در شماره ۱۵۷ خود، گزارشی منتشر کرد که نشان می‌داد یک کنسول بازی مشابه کنسول «مگناوکس اودیسه» در ایران منتشر شده است. به نظر می‌رسد که این اولین کنسول بازی منتشر شده در کشور باشد. Video Master توسط شرکتی به نام وودرو اینترنشنال در تهران و اصفهان در دسترس بود. امروزه شرکت وودرو اینترنشنال وجود ندارد.
TV Game ساخت جنرال الکترونیک کیت
یک TV Game شبیه به Video Master که توسط شرکت شهاب مونتاژ شده‌است. شرکت شهاب هنوز فعال است و تلویزیون می‌سازد.
پیروزی انقلاب ایران، بحران گروگان گیری، انقلاب فرهنگی، دوره جنگ ایران و عراق: در این دوران چیز زیادی در زمینه‌های سرگرمی، علوم و فناوری اتفاق نیفتاد. در طول انقلاب فرهنگی، تمام دانشگاه‌ها به مدت ۳۰ ماه تعطیل شدند.
بحران گروگان‌‌گیری باعث شد تا آمریکا روابط خود را با ایران قطع کند و در نتیجه آن، تمام واردات رسمی متوقف شود. انقلاب ایران اکثر سرگرمی‌ها و حتی برخی ورزش‌ها را غیرقانونی کرد. این شامل بازی‌های کارتی، دستگاه‌های پینبال، شطرنج، بیلیارد، گلف، بولینگ و هر نوع قمار بود. طی ده سال بعد، آن‌ها یکی پس از دیگری به تدریج دوباره قانونی شدند (به استثنای قمار).
هنگامی که جنگ آغاز شد، همه چیز و همه مردم در سراسر کشور برای مبارزه با دشمن فرا خوانده شدند. در طول جنگ تا قبل از آمدن آتاری ۲۶۰۰، هیچ لذتی وجود نداشت.
۱۹۸۵، آتاری ۲۶۰۰ به ایران آمد: این اولین کنسول بازی بود که پس از انقلاب به ایران قاچاق شد و قیمت آن در حدود ۱۲۰۰۰۰ ریال یا بیش از ۲۰۰ دلار آمریکا بود. از آنجا که این امر پس از انقلاب بود، بیشتر شرکت‌های الکترونیکی گذشته تعطیل شده بودند و واردات رسمی از ایالات‌متحده غیر ممکن بود (درست مانند امروز). بنابراین برای سال‌ها هر بازی ویدیویی و محصولات کامپیوتری باید به صورت قاچاق وارد می‌شد.
نوامبر ۱۹۸۸، اولین نقدهای بازی ویدیویی در مجلات کامپیوتری منتشر شد: در ۹۳امین شماره مجله علم الکترونیک و کامپیوتر یک بررسی بازی ویدیویی منتشر شد که بررسی دو بازی آمیگا را پوشش می‌داد. این نقد احتمالا اولین بررسی بازی منتشر شده در ایران باشد، و قطعا اولین چیزی است که من و همکارانم می‌توانیم پیدا کنیم.
وقتی جنگ به پایان رسید، سیل سرگرمی‌ها به ایران سرازیر شد، از جمله کنسول‌های بازی، کامپیوترهای شخصی، اسباب‌بازی، دستگاه‌های VHS، فیلم و غیره. تقریبا هر چیزی که مربوط به سرگرمی بود، به داخل کشور قاچاق می‌شد. این موضوع مربوط به تاریخ دوری هم نیست. بیشتر قسمت‌های کامپیوتر شخصی تا سال ۲۰۰۷ قاچاق می‌شدند، به غیر از برخی از مانیتورهای کره‌ای که به‌طور رسمی توسط شرکت‌های LG و سامسونگ و برخی از چاپگرها مانند HP و اپسون وارد شده بودند. بنابراین این نقد احتمالا از نسخه‌ای قاچاقی بوده.
مجله علم الکترونیک و کامپیوتر شماره ۹۳
ژانویه ۱۹۸۹، کومودور ۶۴، اسپکتروم، آمیگا ۵۰۰، PC و دیگر دستگاه‌ها به ایران آمدند: درست پس از پایان جنگ، کنسولها و دستگاه‌های کامپیوتری دیگری نیز به ایران آمدند. به خاطر ماهیت پیچیده اطلاعات بعد از جنگ، تاریخ‌های دقیقی در این مورد ندارم، اما دارم روی آن‌ها کار می‌کنم؛ ولی می‌توانم بگویم که این هجوم کنسولها زمانی بین سال‌های ۱۹۸۸ و ۱۹۸۹ اتفاق افتاده.
۱۹۹۲، میکرو جنیوس، یک کلون از “Famicom“، به ایران آمد: تا آنجا که تحقیقات من نشان می‌دهد، در بازار ایران هرگز یک نسخه رسمی ” Famicom” وجود نداشته است، اما در دهه ۹۰ تعداد زیادی از کلون‌هایش به این کشور آمدند. اولین و مهم‌ترین آن‌ها میکرو جنیوس ساخت تایوان بود. پس از میکرو جنیوس، چند کلون بدنام مانند Dendy و Super Semtoni در دسترس قرار گرفتند که هر دو تا سال ۲۰۰۵ به فروش ادامه دادند. در دوره میکرو جنیوس، بازی‌های نینتندو در ایران محبوب شدند. بیشتر از همه کونترا، ماریو، داک هانت، دابل دراگون، Streets of Rage، مگامن و غیره.
اما مشکل کارتریج بود! آن‌ها گران و کمیاب بودند. به همین دلیل، مردم کارتریج‌های بازی خود را با یکدیگر مبادله می‌کردند (این روند با انتشار پلی استیشن ۴ نیز تکرار شد). گیمرها در ایران محبور بودند بیشتر به بازی‌های پکیجی Famicloneهای خود (کلون‌های ساخته شده از روی Famicom) تکیه کنند.
دسامبر ۱۹۹۶، Tank Hunter منتشر شد: در اواسط دهه ۹۰ ما شاهد اولین تلاش‌های جدی در ساخت بازی‌های داخلی بودیم. یک استودیوی بازی به نام هونافا تاسیس شد. هونافا اولین استودیوی بازی بود که چند بازی را برای موسسات دولتی از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ستاد کنترل مواد مخدر ایران توسعه داد.
سیداف، توسعه‌دهنده موتور بازی در هونافا به من گفت:«هونافا اولین شرکت واقعی بازی ایران بود که بیش از ۵ سال فعال بود و چندین بازی تمام‌شده و منتشر شده را توسعه داد.»
هونافا دارای هر دو تیم تولید و R&D بود. تیم تولید مشغول توسعه پروژه‌های فعلی خود بود، چرا که تیم R&D برای موتور بازی و تکنولوژی ۳ بعدی تحقیق می‌کرد.
شکارچی تانک اولین عرضه آن‌ها بود. یک بازی ۲ بعدی بی‌پایان برای MS – DOS بود که در آن مردی با RPG تانک‌های دشمن را نابود می‌کرد. این بازی به شهدای ایرانی و قهرمانان جنگ ایران و عراق اختصاص داشت.
شکارچی تانک توسط استودیو هونافا.
انتشار علی‌بابا: علی‌بابا مدتی پس از شکارچی تانک منتشر شد و توسط رامین ظفرعزیزی که دیگر در صنعت بازی‌های ویدیویی حضور ندارد، توسعه یافت. علی‌بابا یک سایداسکرولر دو بعدی مانند Prince of Persia بود که برای MS – DOS منتشر شد.
علی‌بابا، ساخته رامین ظفرعزیزی.
مِی ۱۹۹۸، Devil’s Death منتشر شد: یک بازی دهه نودی دیگر که توسط استودیو هونافا برای مرکز کنترل مواد مخدر ایران ساخته شد تا پیام‌های ضد مواد مخدر آن‌ها را ترویج دهد. این بازی در سبک top down shooter بود که در آن بازیکن کامیون‌های قاچاقچیان را نابود می‌کرد.
در سال ۲۰۱۹ علی سیداف، سازنده موتور بازی هونا، ایران را به مقصد اروپا ترک کرد.
“Devil’s Death” ساخته استودیوی هونافا
آوریل ۲۰۰۱، «بازی رایانه» اولین شماره خود را منتشر کرد: بازی رایانه اولین مجله ایرانی بود که به‌طور کامل به بازی‌های ویدیویی اختصاص داشت. این مجله اولین‌بار در آوریل ۲۰۰۱ با استفاده از مجوز مجله دیگری به نام تبرستان منتشر شد. پس از انتشار ۴ شماره، مجوز تبرستان توسط دولت ضبط شد و چاپ بازی رایانه به مدت تقریبا ۴ سال متوقف شد. در آغاز سال ۲۰۰۵، بازی رایانه با استفاده از مجوز یک مجله دیگر به نام اتلا نشر خود را از سر گرفت و تا سال ۲۰۱۴ ادامه یافت. در آگوست ۲۰۱۴، بازی رایانه به دلیل مشکلات اقتصادی برای همیشه تعطیل شد.
ممکن است در مورد این موضوع مجوز کنجکاو شده باشید. در ایران همه مجلات و نشریات باید از وزارت فرهنگ اسلامی مجوز بگیرند. اگر این وزارتخانه مجوز ندهد، انتشار دوره‌ای شما با استفاده از مجوز دوره‌ای دیگر به عنوان «شماره ویژه» امکان پذیر خواهد بود. این همانکاری است که بازی رایانه داشت انجام می‌داد تا بتواند منتشر شود. طی سال‌های بعد، بازی رایانه توانست مجوز خود را بگیرد.
سپتامبر ۲۰۰۵، دنیای بازی تاسیس شد: دنیای بازی اولین شماره خود را در سپتامبر ۲۰۰۵ با استفاده از مجوز خودش منتشر کرد. در ماه سپتامبر سال ۲۰۱۴، پس از انتشار ۱۷۶ مجله، به دلیل مشکلات اقتصادی برای همیشه تعطیل شد.
مجله‌ی بعدی بازینما بود که اولین شماره خود را در سال ۲۰۰۵ منتشر کرد. بازینما هنوز هم این نشریه را منتشر می‌کند، اما در سپتامبر سال ۲۰۱۹ از چادپ نسخه کاغذی این نشریه دست کشید و به شکل دیجیتالی درآمد.
تصویری از مجلات بازینما، دنیای بازی و بازی رایانه.
۴ اکتبر ۲۰۰۵، پایان معصومیت (Quest of Persia: The End of Innocence) منتشر شد: پایان معصومیت نخستین بازی سه‌بعدی ایران بود که توسط هنرهای پویا توسعه یافت. مدیر توسعه بازی پویا دادگر بود. پایان معصومیت نیز اولین بازی بود که پس از ۵ سال وقفه در توسعه بازی در کشور ساخته شد و اولین بازی ایرانی بود که پس از دهه ۹۰ میلادی منتشر شد. در سال ۲۰۱۱ پویا دادگر، مدیر تولید این بازی، ایران را به مقصد آمریکا ترک کرد.
پایان معصومیت ساخته هنرهای پویا.
سال ۲۰۰۶، تبیان شروع به سرمایه گذاری روی بازی‌های ویدیویی کرد: موسسه فرهنگی تبیان تحت نظارت سازمان توسعه اسلامی ایران بود که در سال ۲۰۰۱ تاسیس شد. در سال ۲۰۰۶، تیبیان شروع به ساخت چند بازی‌های ویدیویی کرد و در طول ۸ سال فعالیت، حدود ۲۵ بازی از نجات نجات بندر، مقاومت، افسانه نوروز و کوهنورد را ساخت. هیچ کدام از این بازی‌ها به‌طور چشمگیری موفق یا محبوب نبودند.
آوریل ۲۰۰۷، تاسیس بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای: بنیاد بازی‌های رایانه‌ای ایران معروف به IRCG، در واقع یک سال قبل از این توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید. اما IRCG عملا در سال ۲۰۰۷ شروع به کار کرد و در سال ۲۰۰۸ شروع به سرمایه‌گذاری روی برخی از بازی‌های ویدیویی مستقل مانند گرشاسپ: گرز ثریت کرد.
می ۲۰۰۷ اولین جشنواره رسانه‌های دیجیتال راه‌اندازی شد: جشنواره رسانه‌های دیجیتال اولین جشنواره میزبان بازی‌های ویدیویی در ایران بود. یکی از نخستین بازی‌هایی که در این جشنواره شرکت کرد، «پایان معصومیت» بود.
ژوئن ۲۰۱۰، آسمان دژ منتشر شد: آسمان دژ یکی از اولین بازی‌های ویدیویی بود که IRCG بودجه آن را تامین کرد. اولین بازی استراتژیک MMO مبتنی بر مرورگر بود که در ایران توسعه یافت. بعدها در سال ۲۰۱۹، توسعه دهنده اصلی آسمان دژ، ایران را به مقصد کشورهای خارجی ترک کرد.
جولای ۲۰۱۰، Everything Can Draw در TGS: بازی Everything Can Draw، اولین بازی ویدیویی ایرانی بود که در نمایشگاه بازی توکیو ظاهر شد. تهیه‌کننده آن، مهدی بهرامی، در سال ۲۰۱۷ تغییراتی در بازی داد و آن را با نام «انگاره» در استیم منتشر کرد.
انگاره، ساخته مهدی بهرامی
سپتامبر ۲۰۱۰، انتقام منتشر شد: سپتامبر ۲۰۱۰ شاهد انتشار اولین بازی ویدیویی تمام موشن ایران بودیم. انتقام اولین تیراندازی اول شخص مانند Mad Dog McCree بود.
انتقام، ساخته استودیوی Phenomenon (بعدا Blazingfallgames).
اکتبر ۲۰۱۰، گرشاسپ منتشر شد: در سال ۲۰۱۰ گران قیمتترین بازی ویدیویی تاریخ ایران (تا آن زمان) توسط استودیو فن افزار با سرمایه‌گذاری IRCG ساخته شد. بودجه مشترک گرشاسپ ۱ و ۲ در آن زمان حدود ۵۰۰,۰۰۰ دلار آمریکا بود (که در حال حاضر حدود ۶۰۰,۰۰۰ دلار آمریکا است). گرشاسپ ۱ اولین بازی ویدیویی است که در ایران محبوبیت پیدا کرد و گیمرها شروع به بازی آن کردند. گرشاسپ ۲ به دلیل عدم توافق در قرارداد و کمبود بودجه هرگز منتشر نشد.
گرشاسپ: گرز ثریت ساخته استودیو فن‌افزار
ژانویه ۲۰۱۱، BO، ساخته مهدی بهرامی در IGF: بازی BO که توسط مهدی بهرامی توسعه داده شده، اولین بازی ایرانی بود که در جشنواره بازی‌های مستقل شرکت کرد. BO یکی از بازی‌های تقدیر شده در IGF سال ۲۰۱۱ بود. بعدا بهرامی دو بازی دیگر را برای IGF به نام‌های فرش و انگاره فرستاد. هر دوی آن‌ها در برخی از بخش‌ها نامزد شدند.
فرش و BO، آثار مهدی بهرامی.
فوریه ۲۰۱۱، کافه بازار تاسیس شد: در سال ۲۰۱۱، کافه بازار، یک فروشگاه آنلاین برای برنامه‌ها و بازی‌های تلفن همراه شروع به کار کرد. بعدها با حدود ۴۰ میلیون کاربر به مهم‌ترین فروشگاه برای برنامه‌ها و بازی‌های اندروید تبدیل شد.
آگوست ۲۰۱۱، انستیتو ملی تاسیس شد: IRCG اولین مدرسه بازی ویدیویی را با نام انستیتو ملی بازی سازی در ایران تاسیس کرد. یک سال بعد IRCG اولین مرکز رشد بازی ویدیویی را نیز تاسیس کرد. هم مرکز رشد و هم انستیتو ملی در سال ۲۰۱۹ به دلیل مشکلات اقتصادی تعطیل شدند.
۲۰۱۴، عصر طلایی بازی‌های موبایل آغاز شد: در این سال بیشتر توسعه دهندگان بازی شروع به ساخت بازی‌های اندروید کردند و توسعه بازی PC را متوقف کردند. تبیان سرمایه‌گذاری روی بودجه بازی‌های ویدیویی را متوقف کرد و کارکنان IRCG تغییر کردند. مدیران جدید IRCG روش سرمایه‌گذاری خود در بازی‌های ویدیویی را تغییر دادند و در نهایت نمایشگاه بازی تهران را که در سال ۲۰۱۱ آغاز شده بود، تعطیل کرد.
در TGF ۲۰۱۴ یک بخش بازی موبایل برای اولین‌بار اضافه شد. در سال‌های بعدی جشنواره بازی تهران، مشارکت بازی‌های پلتفرم رایانه‌های شخصی کم‌تر و کم‌تر شد و بازی‌های موبایل بر بازار و جشنواره‌های بازی غلبه کردند. خروس جنگی و فروت کرفت، دو بازی اول تلفن همراه بودند که فراگیر و محبوب شدند.
می ۲۰۱۱ اولین جشنواره بازی تهران راه اندازی شد: در این سال IRCG اولین جشنواره بازی ویدیویی را در ایران به نام جشنواره بازی تهران یا TGF راه‌اندازی کرد. TGF تا سال ۲۰۱۸ به کار خود ادامه داد. هشت جشنواره برگزار شد، اما در سال ۲۰۱۹، IRCG به دلیل مشکلات اقتصادی، TGF را تعطیل کرد.
خروس جنگی، ساخت مدریک و فروت کرفت ساخت TOD.
سپتامبر ۲۰۱۴، پروانه منتشر شد. بزرگ‌ترین شکست: پروانه: میراث نگهبانان نور یک بازی ویدئویی بود که با بودجه ۷۰۰۰۰۰ دلار آمریکا (۸۰۰۰۰۰ دلار آمریکا امروز) توسط Bearded Bird ساخته شد. با وجود این که پروانه رکورد گران قیمتترین بازی ویدیویی ایران را که پیش از این متعلق به گرشاسپ بود، شکست، اما شکست بزرگی رقم زد. این بازی اصلا به فروش خوبی نرسید و توسعه دهنده بازی همان سال تعطیل شد.
پروانه: میراث نگهبانان نور توسط Bearded Bird.
۲۴ سپتامبر ۲۰۱۴، دنیای بازی متوقف شد: پس از انتشار ۱۷۴ شماره، مجله دنیای بازی به دلیل مشکلات اقتصادی تا ابد متوقف شد. اوایل این سال، بازی رایانه نیز به دلیل مشکلات اقتصادی متوقف شد. مالک دنیای بازی آن سال ایران را به مقصد آمریکا ترک کرد و پس از آن صاحب بازی رایانه ایران را به مقصد اروپا ترک کرد.
آگوست ۲۰۱۵، انتشار موتوری: هنگامی که موتوری (اندروید، free to play) ساخته Glim Games در سال ۲۰۱۵ در کافه بازار منتشر شد، به سرعت فراگیر شد. با ۱.۶ میلیون کاربر فعال داخلی، موتوری در عرض چند ماه تمام رکوردهای فروش، دانلود، و کاربر فعال را شکست. توسعه بازی موبایل ایران پس از موتوری وارد عصر جدیدی شد.
موتوری توسط Glim Games
آوریل ۲۰۱۶، انتشار Clash of Clans توسط کافه بازار: Clash of Clans به‌طور رسمی در ایران توسط کافه بازار منتشر شد و بازار را قبضه کرد. این بازی اولین بازی بزرگ غرب بود که به‌طور رسمی در ایران منتشر شد. Clash Royale بعدا توسط همان شرکت منتشر شد.
۱۶ جولای ۲۰۱۷، برگزاری اولین TGC: بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای همایش بازی تهران را برگزار کرد. این اولین همایش بین‌المللی بازی‌های ویدیویی با مشارکت گیم کانکشن فرانسه بود. سال بعد نیز ادامه یافت اما در سال ۲۰۱۹ به دلیل مشکلات اقتصادی تعطیل شد.
آوریل ۲۰۱۹، بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای مرکز رشد بازی، انستیتو ملی و TGC را تعطیل کرد: در آغاز سال ۲۰۱۹ مدیر IRCG اعلام کرد که امسال هیچ TGF و TGC وجود نخواهد داشت. چند هفته بعد انستیتو ملی بازی سازی پس از ۷ سال تعطیل شد. مرکز رشد بازی سازی نیز بسته شد. همه این موارد به دلیل رکود اقتصادی و مشکلات مالی ایران اتفاق افتاد. IRCG نمی‌توانست هزینه ادامه رویدادها و موسسات فرعی را تامین کند. در اواخر این سال، IRCG با عقد قراردادی با دانشگاه شهید بهشتی در تهران، انستیتو ملی را بازگشایی نمود.
برای درک بهتر رکود اقتصادی و تاثیر تحریم‌های فعلی، لطفا نگاهی به نرخ تبادل دلار آمریکا به ریال که من در بخش راست جدول زمانی آماده کرده‌ام بیندازید.
تیم آماده‌سازی مقاله:
آرش حکیمی یک روزنامه‌نگار و طراح بازی ایرانی است. آرش استاد انستیتو ملی بازی ایران بوده و تاریخ بازی‌های ویدیویی، ژانر بازی‌های ویدیویی و روزنامه‌نگاری بازی‌های ویدیویی را تدریس می‌کرده. او کار به عنوان روزنامه‌نگار را در سال ۲۰۰۵ به عنوان یک ویراستار در مجله ماهانه دنیای بازی آغاز کرد.
توئیتر: https://twitter.com/arashakimi
فیسبوک: https://www.facebook.com/Arash.Hackimi
سعید زعفرانی (ویراستار) کار خود را به عنوان خبرنگار بازی ویدیویی در سن ۱۵ سالگی و زمانی که در سال ۲۰۰۹ به عنوان مترجم به وب سایت دنیای بازی پیوست، آغاز کرد. کمی بعد، او معاون سردبیر و مدیر شد. در سال ۲۰۱۴، پس از تقریبا ۵ سال خدمت در دنیای بازی، او تصمیم گرفت تا پلتفرم رسانه‌ای خودش را درست کند و اکنون بنیانگذار و سردبیر اصلی در گیم نیوز است. سعید همچنین نقش سردبیر را در مجله بازینامه در سال ۲۰۱۹ برعهده گرفت.
براندون شفیلد (ویراستار) مدیر نوآوری Necrosoft Games و سردبیر سابق Game Developer است. او آرش را سال ۲۰۱۸، در TGC، یک سال پیش از بسته شدن، ملاقات کرد.
منبع: گاماسوترا
