سجاد قلی‌زاده را شاید بشناسید، هنرمند خودآموخته‌ای که در حوزه ویدئوگیم و انیمیشن سال‌هاست فعالیت می‌کند. چند روز پیش بود که به دفترش رفتم و در باب موضوعات مختلفی صحبت کردیم. بحث به رسانه‌های انیمیشن که رسید برایم خیلی جالب شد. تصمیم گرفتم مطلبی تهیه کنم و مقایسه‌ی کوچکی بین رسانه ویدئوگیم و انیمیشن انجام بدهم.
معرفی سجاد قلی‌زاده
قلی‌زاده که از کودکی نقاشی را به صورت جدی دنبال کرده در پروژه‌های مختلف گیم و انیمیشن به عنوان کارگردان هنری، انیماتور، طراح کاراکتر و طراح پس‌زمینه کار کرده است.
قلی‌زاده با ۳۶ سال سن یک آرتیست با تجربه محسوب می‌شود و تاریخ انیمیشن و ویدئوگیم ایران را تقریباً به خوبی می‌شناسد، فلذا من درباره رسانه‌های انیمیشن از او سوال کردم. مقداری از صحبت ابتدایی با قلی‌زاده را گوش کنید تا با او بیشتر آشنا شوید.
چرا به فکر این مطلب افتادم
یکی دو سال پیش بود که نمی‌دانم چه شد که به فکر جستجو برای پیدا کردن یک وبسایت نقد و بررسی انیمیشن افتادم. هر چه گشتم چیزی نبود. فقط تعدادی وبلاگ مانند بودند که نهایتاً هفته‌ای یکی دو مطلب منتشر می‌کردند و داشتند خاک می‌خوردند. در آن زمان در استودیویی کار می‌کردم که سه چهار نفر انیماتور حرفه‌ای داشت. از جمله مهدی علی‌بیگی، هادی طبسی و معین صمدی. رفتم از آن دوستان سوال کنم که رسانه‌ی انیمیشن درست و درمان در ایران چیست و یکی دو تا به من معرفی کنند. با تعجب مهدی و معین جواب دادند که رسانه‌ای وجود ندارد! قبول کردنش برایم سخت بود اما واقعیت داشت.
هی موضوع را با ویدئوگیم مقایسه می‌کردم که از همان ابتدای شکل گیری مجله کاغذی داشت و در ادامه تعداد زیادی وبسایت و مجله دیجیتال و پادکست و ویدئوکست و غیره. اما گویا انیمیشن ایران هیچ کدام از این چیزها را ندارد. می‌دانید یعنی چه؟ یعنی انیمیشن ایران اساساً مورد نقد و بررسی قرار نمی‌گیرد. یعنی شما به عنوان سازنده انیمیشن هرچه بسازی ساخته‌ای و کسی هم کاری به کارت ندارد. این طور می‌شود که عده‌ای در این حوزه پیدا می‌شوند که ادعاهای کاذب و عجیب و غریب می‌کنند، خودشان را برامده از دیزنی و پیکسار معرفی می‌کنند و بودجه‌های میلیاردی می‌گیرند و همه را حیف و میل می‌کنند و آخر هم چیزی تولید نمی‌شود. رسانه‌ای هم که وجود ندارد که اکاذیبشان را بازگو کند.
ماجرای انیمیشن و سایت‌های گیم
در سال‌های اخیر به دلیل کمبودی که در حوزه انیمیشن احساس شده وبسایت‌های ویدئوگیمی سعی کرده‌اند مقداری از اخبار این حوزه را پوشش دهند. سایت‌های مثل زومجی و ویجیاتو و گیم نیوز در این بین بیشتر از بقیه تلاش کرده‌اند اما با مروری بر این سایت‌های خواهید دید که خبری از انیمیشن ایران نیست. انیمیشن‌های مطرح جهانی را معرفی و تحلی می‌کنند و بعضاً سراغ انیمه‌ها هم می‌روند.
اواخر سال ۹۷ بود که سایت گیم نیوز مصاحبه‌ای با اعضای یک استودیوی انیمیشنی انجام داد و بازگو کرد که در آن استودیو چه کارهای غیراخلاقی‌ای انجام شده. می‌دانید چرا گیم نیوز؟ چون انیمیشن ایران رسانه ندارد وگرنه خودشان می‌نوشتند. حالا بماند که گیم نیوز بعداً تهدید به شکایت و غیره و ذلک شد. اصولاً حوزه‌ای که رسانه نداشته باشد کوچکترین انتقادی را نمی‌پذیرد، تنبل و سرسخت و خودخواه می‌شود و الان انیمیشن ایران همین طور شده است. من مقداری از پسرفت انیمیشن ایران را به دلیل نداشتن رسانه می‌دانم.
آیا انیمیشن ایران بعد از انقلاب پیشرفت کرده است؟
به صحبت‌های سجاد قلی‌زاده در باب پسرفت انیمیشن ایران و آقای ایکس که از دیزنی آمده گوش کنید.
اما نظر قلی‌زاده این نیست که ما هیچ کار خوبی در حوزه انیمیشن در سال‌های اخیر نداشته‌ایم، بلکه معتقد است که کارهای خیلی خوبی هم که با استانداردهای جهانی مطابقت داشته باشند ساخته شده‌اند که البته اکثراً کوتاه بوده‌اند. سجاد این موضوع را در صدایی که برای ما فرستاده توضیح می‌دهد.
رسانه انیمیشن ایران کجاست؟
از همان موقع این موضوع در ذهنم باقی مانده بود تا بالاخره سجاد را دیدم و شروع کردم به سوال کردن که کلاً رسانه انیمیشن در ایران وضعش چیست؟
قلی‌زاده در جواب به سوال من که پرسیدم: آیا انیمیشن ایران اساساً رسانه‌ای دارد که محصولات را نقد و بررسی کند؟ خیلی قاطعانه پاسخ داد: نه! همان موقع به ذهنم رسید که ویدئوگیم ایران از سال ۱۳۸۰ رسانه تخصصی داشته و هنوز هم دارد. در آن زمان هنوز بازی‌سازی در ایران خیلی شکل نگرفته بود اما ما در اواسط دهه ۸۰ سه مجله چاپی داشتیم که تا چند سال پیش هم فعالیت می‌کردند.
سجاد بعد از مقداری صحبت فقط مجله پیلبان را یادش افتاد که به صورت تخصصی به انیمیشن می‌پرداخت. پیلبان شاید تنها نشریه تخصصی انیمیشن در سال‌های اخیر ایران بود که از سال ۱۳۸۱ شروع به کار کرد و در اوایل دهه نود شمسی بعد از گذشت ۱۰ سال و انتشار ۱۱۲ شماره با تحمل ماه‌ها فشار اقتصادی تعطیل شد. پیلبان در حال حاضر به صورت یک گروه تلگرامی فعالیت می‌کند که با لینک زیر می‌توانید به آن ملحق شوید.
وجود رسانه‌های بی‌کیفیت در انیمیشن
با بررسی‌هایی که من در روزهای اخیر انجام دادم با یک مجله الکترونیک به نام نقادین مواجه شدم که گویا فصلنامه است و ۸ شماره از آن منتشر شده و اصلاً کیفیت خوبی ندارد. از این طور مجلات پراکنده در حوزه ویدئوگیم ایران زیاد پیدا می‌شود. معمولاً مدتی کار می‌کنند و بعد از این که فهمیدند نمی‌توانند از این راه پول دربیاورند تعطیل می‌کنند و می‌روند.
وجود تشکل‌های انیمیشنی
سجاد قلی‌زاده در میانه صحبت به آسیفا ایران اشاره کرد و گفت که آسیفا یک نشریه هم منتشر می‌کند. در پیگیری‌های بعدی من با مهدی علی‌بیگی تماس گرفتم و در باب آن نشریه سوال کردم. مهدی گفت که نشریه چاپی است ولی خیلی به درد بخور نیست. آسیفا ایران یا همان انجمن سینمایی فیلم‌سازان انیمیشن ایران در دهه ۶۰ توسط آقای نورالدین زرین‌کلک تاسیس شده و گویا مجوزهای رسمی را از سازمان جهانی گرفته است. اما اگر به سایتش سر بزنید می‌بینید که سایتی در کار نیست و در دست تاسیس است. طوری که من از صحبت با دوستان متوجه شدم به نظر می‌رسد که آسیفا ایران هم وضعیت خوبی ندارد و راضی کننده نیست. بعضی از اهالی با آسیفا زاویه پیدا کرده‌اند و برای خودشان صنف دیگری تشکیل داده‌اند. در کل آسیفا به تاسیس رسانه انیمیشن ایران کمکی نکرده است.
صحبت پایانی
در ادامه از سجاد پرسیدم: آیا جای خالی رسانه را در انیمیشن ایران حس نمی‌کنید؟ سجاد پاسخ داد.
من فکر می‌کنم انیمیشن ایران به شدت خلا رسانه را احساس می‌کند اما دقیقاً نمی‌داند باید چه کند. در یکی دو روز گذشته من با دوستان دست اندرکار انیمیشن صحبت‌هایی کردم که نتیجه آن این شد که در حال حاضر شدنی نیست که رسانه‌ی تخصصی و با کیفیتی برای انیمیشن داشته باشیم. برخی دوستان هم این قدر از موضوع پرت بودند که اساساً وجود رسانه و نقد را لازم نمی‌دانستند و نظرشان این بود که باید دیگر قسمت‌های حوزه را تقویت کرد. این طور دیدگاه‌ها به این دلیل است که احالی انیمیشن خیلی از رسانه فاصله گرفته‌اند و یادشان رفته که رسانه داشتن چیست. در گفت و گوهایی که من با این دوستان داشتم به این نتیجه رسیدم که احالی انیمیشن نمی‌توانند موضوع را به درستی آسیب شناسی کنند و با این که میل و رغبت برای داشتن رسانه و کامیونیتی جدی و با کیفیت در بین آن‌ها حس می‌شود، خودشان دست به کار نخواهند شد، که اگر می‌خواستند کاری بکنند تابحال کرده بودند. بر خلاف ویدئوگیم که در طول دهه اخیر رسانه‌های زیادی در آن ایجاد شده، در انیمیشن اصلاً اتفاق خاص رسانه‌ای نیافتاده است. فکر می‌کنم دیگر موقعش است که خودمان آستین بالا بزنیم و منتظر کسی نمانیم.
من الله توفیق
آرش حکیمی
مهر ۱۳۹۸
